Буойун - суруйааччы Иннокентий Иванович Артамонов
Поэт, тылбаасчыт, Саха Республикатын культуратын үтүөлээх үлэhитэ, РСФСР уонна ССРС бэчээтин туйгуна, 1964 сылтан ССРС Суруйааччыларын союhун чилиэнэ. 1949 сылтан ССКП чилиэнэ, Уус Алдан улууhун бочуоттаах гражданина, Саха Республикатын Суруйааччыларын союhун чилиэнэ.
КРАТКАЯ ИНСТРУКЦИЯ
С помощью кнопки «Заказать книгу» можно сделать предзаказ документа в библиотеке. Уведомление о готовности заказа придет на указанный вами адрес электронной почты.
С помощью кнопки «Читать в ИЛИМ» можно прочитать книгу бесплатно в единой поисковой системе библиотек Якутии.
Мин мантан сэриигэ барбытым
Кыракый балаҕан дьиэбиттэн
Ыраахха диэритин кэтэһэн
Турбута кырдьаҕас мин аҕам.
Мин мантан сэриигэ барбытым
Оскуолам чуораанын хаалларан,
Саас буолан чыычаахтаах чараҥым
Симэммит хатыҥын аттынан.
Мин мантан сэриигэ барбытым
Илиҥҥи саһарҕам аннынан,
Колхоһум соноҕос атынан
Суол буорун бурҕатан ааспытым.
Мин мантан сэриигэ барбытым
Бар дьонум алгыһын ыламмын,
Далбаатыы хаалбыта чараҥым
Будьурҕай баттахтаах тыатыныын.
Ырыанньыктар:
Аҕа дойду Улуу сэриитин кыттыылааҕа, саха биллиилээх поэта Иннокентий Артамонов эдэр сааһыттан төрөөбүт норуотугар истиҥник биһирэммит, уос номоҕо буолбут чулуу айымньылары суруйбута. Сүүһүнэн хоһоонноро ырыа буоланнар, киэҥ-нэлэмэн Сахабыт сирин үрдүнэн ылламмыттара.
«Сэрии!.. Сэрии!.. Сэрии!.. 1941 сыл бэс ыйын 22 күнэ. Сэрии диэн тугун этинэн-хаанынан билбит, олорбут, тыыннаах ордон хаалбыт тыһыынчанан, мөлүйүөнүнэн дьоннор 1941 сыллаахха бэс ыйын 22 күнүгэр фашизм хараҥа күүһэ сабардаан кэлбитин, үлтү кумалаан, буомбалаан, сэриилээн барбытын, бэҕэһээ буолтун курдук, өйдөөн-санаан ылаллар».
Хомуурунньуктар:
Уот сэрии кэпсэтэр тылынан : Аҕа Дойду Улуу сэриитигэр кыттыбыт суруйааччылар айымньыларын хомуурунньуга / [хомуйан оҥордо С. А. Попов- Сэмэн Тумат]. - Дьокуускай : Бичик, 2005. - 270 с.
Тумат С. Олох хатан кырдьыга : [эссе-ахтыы, хоһооннор, пьеса, поэма, фронтовик-суруйааччылар интервьюлара, сэрии сылларынааҕы кинигэлэр] / Сэмэн Тумат. - Дьокуускай : Бичик, 2015. - 93, [2] с. : ил., портр. ; 20 см.
Кыайыы : саха фронтовик суруйааччыларын хоһоонноро, кэпсээннэрэ / [хомуйан оҥордо И. И. Артамонов ; В. С. Артемьев уруһуйа ; киирии тыл автора Софрон Данилов]. - Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1985.
Сэриигэ сылдьан : орто уонна улахан саастаах оҕолорго / [хомуйан оҥордулар У. М. Флегонтова, А. Н. Охлопкова ; киирии тылы суруйда З. К. Башарина ; худуоһ. А. В. Постникова]. - Дьокуускай : Бичик, 2014.
«Илиҥҥи кыраныыссаҕа сылдьан, Кыайыы күнүн көрүстүбүт. Бу күнү мин үйэм тухары умнуом суоҕа...»
Поэт суругуттан
Дойдубут илиҥҥи быыһыгар
Кыыдааннаах кыһыммыт баранна,
Чаҕылхай сааскы халлааныгар
Үөрүүлээх сурахпыт тарҕанна.
Аҕалла мөлүйүөн сүрэҕэр
Өр кэмҥэ кэтэспит күннэрин,
Хаан утахтаах өстөөх сиригэр
Тиһэх канонада ньиргиэрин.
Бу бүгүн кыһыл буойуннар
Берлин куораты ыллылар,
Рейхстаг үрдүгэр тахсаннар
Кыайыы Знамятын астылар.
Кытыастар Кыһыл Знамяттан
Аан дойду үөрүүнэн долгуйар,
Ол тахсар саҥа күн уотуттан,
Баттаммыт дьон-аймах уһуктар.
Сир киинэ Москва куоракка
Кыайыыбыт салюта ньиргийэр,
Сибэкки букета халлааҥҥа
Айхаллаан ыһылла үрэллэр.
Уруйдан, тапталлаах Дойдубут!
Аатырда эн аатыҥ аар-саарга,
Бигэтик эрэнэр буоларбыт
Бу кэлбит саргылаах Кыайыыга.
1945
Мин бүгүн
Кыайыы күнүн туһунан
Дакылааты истэ олорон,
Элбэҕи санаатым,
Уйадыйан ыллым…
Сүр ыардык,
Ыарыылаахтык
Сүрэҕим ытырбахтыыр,
Хараҥа-сырдык
Харахпар халыйбахтыыр.
Илэ-бааччы истэргэ дылыгын
Табыллан охтубут
Саллаат кыланыытын,
Илэ-бааччы көрөргө дылыгын
Сири-халлааны холбообут
Куорат умайар кутаатын…
Оо, сүрүн ньии!
Оо, дьулаанын ньии!
Бу баар
Харахпар
Өстөөх ыйаабыт дьонноро,
Өстөөх муҥнаабыт оҕолоро…
Оо, бу улуу Күнү,
Бу өрөгөйдөөх Күнү,
Элбэх да эрэйи көрсөн,
Элбэх да өлүүнү көрөн,
Кырыылаах ыстыыгынан
Былыттары быһыта тыытан
Аҕалбыппыт…
Дакылаат бүтэрин кытта
Ытыс тыаһа хабылынна.
Мин кулгааҕым куугунаата,
Мин сүһүөҕүм салҕалаата.
Бу баар курдук
Канонада ньирилээтэ,
Салгын титирэстээтэ…
Биһиги
Ытык походтарга сылдьан
Бу Кыайыы күнүн көрбүппүт,
Сороҕор санньыйан,
Сороҕор үөрэн-көтөн,
Тыһыынча өлүүттэн
Тыыннаах ордубуппут.
Биһиги
Бу баар курдук
Өйдүүбүт,
Бу баар курдук
Көрөбүт
Бар-дьон куустуһар түгэнин,
Москва салютын ньиргиэрин!
Албан аат
Килбиэннээх салюта,
Саргылаах
Кыайыыбыт салюта
Дохсуннук дуорайар,
Дуоланнык дуорайар!
Оо, доҕоттоор,
Ол саас чаҕылхай халлаана
Үөрүүлээх да этэ,
Туох баар күн анна
Тырымныы-тырымныы күлбүтэ.
Ол сырдык
Сарыаллаах халлааммар,
Ол дьоллоох
Кустуктаах халлааммар
Кыырыктаах
Кыргыһыыга охтубут
Хаарыаннаах
Ньургун доҕотторбут
Уоттаах
Сытыы харахтара
Сулус буолан көрбүттэрэ,
Төлөннөөх
Хорсун сүрэхтэрэ
Сибэкки буолан үүммүттэрэ.
1962
Кымыстаах чороону көтөхтүм
Үгүс сыл кэнниттэн бу бүгүн,
Дьоннорбун үөрүүнэн көрсөммүн
Кымыстаах чороону көтөхтүм.
Кымыстаах чороону көтөхтүм
Быыл буолбут синиэлбин устаммын,
Хоту сир халлаанын ахтаммын,
Кымыстаах чороону көтөхтүм
Кымыстаах чороону көтөхтүм
Сүөгэйи ыймахтыыр кэриэтэ,
Сахалыы ырыаны дьиэрэтэ,
Кымыстаах чороону көтөхтүм.
Кымыстаах чороону көтөхтүм
Дьүкээбил уоттарын анныгар,
Мин Сахам дойдутун аатыгар
Кымыстаах чороону көтөхтүм
1963
Бомба, миинэ ньиргиэрэ
Туманныран сүттүлэр,
Хааммыт тохтор кэмнэрэ
Ардах буолан бүттүлэр.
Саргы-кыайыы үрдээтэ,
Күммүт үөрэн күөрэйдэ.
Көмөр буолбут куораттар
Ырыа ыллаан эрэллэр,
Элбэх саҥа заводтар
Күнүн аайы элбииллэр.
Саргы-кыайыы үрдээтэ,
Күммүт үөрэн күөрэйдэ.
Бурдук ыспыт буолакпыт
Муора курдук долгуйар,
Барҕа баайдаах тайҕабыт
Саарба уунан тоһуйар.
Саргы-кыайыы үрдээтэ,
Күммүт үөрэн күөрэйдэ.
Олох дьолун көмүскээн,
Кэлэр кэмҥэ чүөмчүлээн,
Аҕа дойдум аатырда,
Эйэ иһин ыҥырда.
Саргы-кыайыы үрдээтэ,
Күммүт үөрэн күөрэйдэ.
1945
Кинигэлэрэ:
Артамонов И. И. Мин мантан сэриигэ барбытым : хоһооннор уонна поэмалар / Иннокентий Артамонов. - Дьокуускай : Бичик, 1995.
Артамонов, И. И. Көтүү : хоһооннор, поэмалар / Иннокентий Артамонов ; худож. К. Р. Попов. - Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1978. - 272 с.
Артамонов, И.И. Эйэ чорооно : хоһооннор, поэма орто уонна улахан саастаах оҕолорго / И. А. Маччысынов уруһуйдара. - Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1981. - 63 с.
Артамонов И. И., Муоралыын көрсүһүү : хоһооннор / Иннокентий Артамонов. - Якутск : Книжное изд-во, 1975. - 128 с.
Артамонов И. И., Тыыннаах ырыа : хоһооннор / Иннокентий Артамонов. - Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1967. - 80 с.
Артамонов И. И., Хотугу сибэкки / Иннокентий Артамонов. - Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1962. - 93, [1] с. ; 14 см.
Артамонов И. И., Таасчыт : (очерк) / Иннокентий Артамонов. - Якутскай : Саха сиринээҕи кинигэ издательствота, 1965. - 110, [2] с. : портр. ; 20 см.
Артамонов И. И., Сырдык эрэл : хоһооннор / Иннокентий Артамонов ; К. Р. Попов уруһуйдара. - Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1985. - 88 с.
Оҕолорго айымньылара:
Артамонов, И. И. Хоһооннор ; Поэмалар : [орто уонна улахан саастаах оскуола оҕолоругар] / Иннокентий Артамонов ; [хомуйан оҥордулар: И. В. Мигалкин, З. В. Мигалкина]. - Дьокуускай : Бичик, 2010. - 126, [1] с. : портр. ; 21 см. - (Саха суруйааччылара оҕолорго = Якутские писатели - детям).
Артамонов И. И., Күөх хонуу : хоһооннор : кыра саастаах оҕолорго / Иннокентий Артамонов ; [худож. Н. Соловьев]. - Якутскай : Кинигэ изд-вота, 1974. - 70, [2] с.
Артамонов И. И., Чычып-чаап : [кыра оҕолорго хоһооннор] / Иннокентий Артамонов ; [Нь. Е. Ябловскайа ойуулара]. - Дьокуускай : Бичик, 2004.
- Выставку подготовил:
- Любовь Скрябина
- главный библиотекарь