Манна кэпсэнэр түбэлтэ эмиэ кыһын уһук хоту буолбута. Холомолоох диэн сиргэ үлэлээбиппит. Хара маҥнайгыттан бу сир аатын дьиктиргии санаан ыйыталаспытым: урут холомолор элбэх буолаллара үһү. Бэрэбинэттэн оҥороллор, былыргы ойууннар дьахтар төрүүрүгэр туһаналлар эбит. Мантан сиэттэрэн, Байанай кэлэн сэрэппит тылларын санаабытым: кырдьык даҕаны, алмааһы хостоору сир ньуурун алдьатабыт, дьөлө хаһабыт, оту-маһы алдьатан суол солуубут, уу сүүрэр тымырдарын таптыырбытынан уларытабыт, хаһыллыбыт сирбит дирин умуһах буолан бааһыран хаалар…

Мантан салгыы өссө күөл уутун түһэрэр сорудахтаахпыт. Геологическай разведка былаанынан күөл түгэҕэр элбэх сыаналаах минерал баар эбит. Киһи сөҕүөх, күөл кытыытынан, кураанах сиригэр, үс хаппыт, олус суон мас үүнэн турара. Киһи төһө да баҕарбытын иһин, мастары иилии кууһар кыаҕа суоҕа, оннук кэтиттэрэ. Онно өссө суон бэрэбинэ ыскамыайка баара.

Күөл уутун көһөрөр эбээһинэһи Алексей диэн түөрт уонча саастаах нуучча киһитигэр сүктэрбиттэрэ. Кини айылҕаттан бөдөн-садан, сүрдээх киппэ көрүннээх уола хаан киһи этэ. Киэһэ сэттэ аҥаартан симиэнэ тутуһан, Алексей күөлгэ киирбит. Симиэнэ кэнниттэн остолобуойга киирбитим, Алексей тулатыгар дьон мустубут, киһибит олус улаханнык куттаммыт, уолуйбут көрүҥнээҕэ. Хараҕа мээнэнэн сүүрэкэлиир курдуга, илиилэрэ салыбырыыллара. Кини туохха түбэспитин кэпсээбитэ.

Бастаан уутун түһэрэн баран, аны мастары сууллартыахтааҕа. Арай бульдозерыгар олорон көрдөҕүнэ, ыскамыайкаҕа сахалыы үрүн былаачыйалаах кыыс олорор эбит. Алексей: «Туораа эрэ», сигналлаабыт да, кыыс олорбутун курдук олорор үһү. Хайдах истибэт баҕайыный дии санаан, тыраахтартан түспүт, онтон, соһуйуон иһин, сүүрбэччэ хаамыылаах сиргэ олорор кыыс субу чугас кэлэн турар үһү. Сирэйэ-хараҕа дьулаан дьүһүннээх эбит… Өссө эбии соһуйуон иһин, мас кэннигэр тирии таҥастаах оҕонньор илиитинэн бар диэн сапсыйа турар. Көрүөх бэтэрээ өттүгэр, били кыыс Алексейы икки санныттан ылан сахсыйан барбыт уонна чопчу туох да диирэ иһиллибэт курдук сахалыы, Алексей өйдөөбүтүнэн, «Тогоиникгынын» диэбит. Кыыс сахсыйарыттан туох баар күүһүн барытын түмэн, нэһиилэ босхолонон иннин хоту сүүрэ турбут. Хата, дьолго, кинини эбиэккэ сылгылыы иһэр массыынаҕа утары тахсан кэлбит эбит. Биһиги киһибитин төгүрүйэн туран, кыыс: «Тоҕо итинник гыннын?» ыйыппыт эбит дэспиппит.

Алексей туох да иһин ити сиргэ үлэлии барбатын туһунан эппитэ. Тыраахтара умуллан хаалбытын состорон аҕалбыттара, дьоппуон омук тиэхиньикэтэ ким эрэ тохтоппутун курдук умуллубутуттан муодарҕаабыппыт. Алексей түүҥҥү симиэнэҕэ сылдьарын Романныын атастаспыта, киниэхэ түбэспит түбэлтэтин кэпсээбитин киһитэ соччо-бачча сэргээбэтэх.

Сарсыныгар Роман тугу эмэ көрбүтүн-суоҕун билээри, эбиэт кэмин олус күүппүппүт. Кунуску сынньаланмытыгар тиэхиньикэлэрбитин биир сиргэ туруортаан, мустааччыбыт. Көрдөхпүнэ, Роман тыраахтарыттан түһэ илик эбит, кими эрэ кытта кэпсэтэр курдук дуу дии санаан, дьиктиргээн ыйыппыппын: «Кими кытта кэпсэтиэхпиний, бэйэн сыыһа иһиттин ини?» диэн төттөрү баайсан кэбиспитэ. Бу ааспыт аҕыйах чаас иһигэр көрдөөх-нардаах, кэпсээн-ипсээн бөҕө киһибит тосту уларыйбыт этэ, отой саҥарбат да, тугу да сэргээбэт да буолан хаалбыта… Сонно тута хонтуораҕа баран, үлэтиттэн уурайарын туһунан сайабылыанньатын биэрбитэ. Дойдутугар барыар диэри хоһуттан ханна да тахсыбакка олороро, аһыырыгар эрэ тахсара да, син биир соҕотох олороро, кимиэхэ да чугаһыы сатаабата.

Роман уурайан барбытын кэннэ, биһиги түүҥҥү симиэнэҕэ отой үлэлээбэппит диэн кыккыраччы аккаастаммыппыт, онуоха эрэ салалтабыт атын эйгэлээх ойуун киһини ыныран ыраастаныы сиэрин-туомун ыыппыта. Ол кэнниттэн үлэһиттэртэн ким даҕаны кыыстаах оҕонньору көрдүбүт диэбэт буолбуттара. Мин билэрбинэн, маннык улахан бөдөн хампаанньаҕа сахалыы сиэринэн ыраастаныы аан бастаан буолбута.

Төрүт матырыйаал: Саха сирин дьулаан түбэлтэлэрэ / [хомуйан оҥордо Д.Д.Михайлов]. — Дьокуускай : Бичик, 2018. — 128 с. — (Көстүбэт эйгэ кистэлэҥэ)