Бастаан Мухтуйаҕа, номох этэринэн, XVIII үйэ бүтүүтүттэн — XIX үйэ саҕаланыытыгар дылы биэс нуучча ыала олохсуйбуттар – Татарченковтар, Сидоровтар, Кирилловтар, Серкиннэр уонна балыксыттар.Өрөбөлүүссүйэ иннинэ Мухтуйаны «Лиэнскэйдээҕи Париж» диэн ааттыыллара. Нуучча суруйааччыта Иван Гончаров ахсынньы ый 1854 сылыгар маннык диэн суруйан турардаах: “Мухтуй называют здесь Парижем, потому что крестьяне (из ссыльных) ходят в пальто и танцуют кадрили.” От ыйын 4 күнүттэн 1922 с. Саха АССР Совнаркомун уурааҕынан Мухтуйа диэн кииннээх Ленскэй уокурук тэриллибитэ.
Нүүйэ өрүс устун өксөйөн истэххэ Эмээхсин Хайата диэн сир баар. Онно былыр олус күүстээх удаҕан олорбут үһү. 50-с сыллар бүтүүлэригэр, саас кустуу сылдьан, биир киһи саанан ол хайаҕа турар тааһы ытыалаабыт. Ону бииргэ сылдьар дьоно буойа сатаабыттар да, киһилэрэ истибэтэх. Сарсыныгар сарсыарда туран, ол киһи уолун өрүскэ уу бастара ыыппыт. Оҕо аартыгынан киирэн иһэн, самыыта хайа тардыллыбыт сылгы тахсан иһэрин көрбүт. Ол эрээри, кыһаллыбакка, кытылга киирэн уутун икки ыаҕаска баһан, дьиэтигэр тахсаары эргиллибитэ — аартыгар сүүнэ улахан торҕон эһэ олорор эбит. Ол эһэ, баһыгырыы түһээт, оҕо диэки ыстаммыт… Ону барытын балыктыы сылдьар биир оҕонньор көрбүт. Оҕо эрэйдээх кытылга сытар оҥочолор тула куота сатаахтаабыт да, кыыл баҕайы ханна гыныай… Били оҕонньор атын сиринэн бөһүөлэккэ тахсан дьоҥҥо тыллаабыт. Саа-саадах ылан кутуллан киирбиттэрэ, эһэ :’ “Бу баарбын”, — диэбит курдук кытыл ортотугар олорор эбит. Дьон диэки оргууй төбөтүн өндөтөн көрбүт эрэ… Сонно тута ытыалаан түһэрбиттэр. Ол түбэлтэни удаҕан эһэ буолан кэлэн иэстэспит диэн кэпсииллэрэ. Эһэ зомби оруолун толорбут…
Атын улуустар кутталлаах кэпсээннэрин
Төрүт матырыйаал:
- Борук-сорук : түбэлтэтэ кэпсэтиэх : «Куо» сурунаалтан хомуурунньук / бэлэмнээтэ Елена Кузнецова. — Дьокуускай : Удьуор, 2013. — 160 с.
- Выставку подготовила:
- Корнилова Р.В.,
- ведущий библиограф